Naar aanleiding van het decreet van het Waalse Gewest van 18 juli 1997 aangaande de centra voor familiale en huwelijksplanning en –raadpleging vraagt een provinciale raad of een (in dergelijke centra verrichte) vrijwillige zwangerschapsafbreking mag uitgevoerd worden door een huisarts dan wel of deze ingreep voorbehouden is aan bepaalde specialisten.

Advies van de Nationale Raad :

Krachtens artikel 350 van het Strafwetboek en het decreet van het Waalse Gewest van 18 juli 1997 aangaande de centra voor familiale en huwelijksplanning en –raadpleging (B.S. van 23 september 1997), mag de vrijwillige zwangerschapsonderbreking zowel uitgevoerd worden door een huisarts als door een specialist.

Om te voldoen aan de vereisten van artikels 34, 35 en 86 van de Code van geneeskundige Plichtenleer, moet de huisarts echter een aangepaste opleiding gevolgd hebben.

Moet een arts die voornemens is een zwangerschapsafbreking uit te voeren door curettage het personeel dat hierbij betrokken zal zijn inlichten over de indicatie van zijn ingreep?
De provinciale Raad aan wie deze vraag gesteld werd, geeft deze door aan de Nationale Raad.

Advies van de Nationale Raad:

De Nationale Raad heeft in zijn vergadering van 15 februari 1997 een bespreking gewijd aan de vraag van dokter X of "een arts die voornemens is een zwangerschapsafbreking uit te voeren door curettage, om deontologische en ethische redenen verplicht is het personeel dat hierbij betrokken zal zijn in te lichten over de indicatie van zijn ingreep, zodat het de mogelijkheid heeft om, op grond van persoonlijke overtuigingen, te weigeren medewerking te verlenen aan de bewuste medische handeling".

De Nationale Raad vestigt uw aandacht op:

• de artikelen 85 en 86 van de Code van Plichtenleer, inzonderheid op artikel 86 dat bepaalt dat "zijn medewerkers in alle opzichten over dezelfde vrijheid moeten beschikken";

• artikel 350, 6° van het Strafwetboek dat bepaalt dat "geen geneesheer, geen verpleger of geen verpleegster, geen lid van het paramedisch personeel kan gedwongen worden medewerking te verlenen aan een zwangerschapsafbreking";

Op basis van deze elementen uit de wet en uit de deontologie, is de Nationale Raad van oordeel dat het antwoord op de vraag van dokter X alleen maar bevestigend kan zijn.

Het spreekt vanzelf dat de informatie die hierover gegeven wordt aan het hulp- of verplegend personeel onder het beroepsgeheim valt en niet mag meegedeeld worden aan derden.

Een provinciale raad wordt om advies verzocht aangaande de eerbiediging van het beroepsgeheim en van de persoonlijke levenssfeer bij het invullen van het registratieformulier van de Nationale Evaluatiecommissie voor zwangerschapsafbreking.

Advies van de Nationale Raad:

De Nationale Raad heeft in zijn vergadering van 21 november 1992 kennis genomen van uw brief van 22 oktober 1992 betreffende het beroepsgeheim en de registratieformulieren van de Nationale Evaluatiecommissie voor zwangerschapsafbreking.

De Nationale Raad stelt vast dat de aangewezen rubrieken niet de identiteit van de patiënte betreffen, maar wel van de geneesheer of de instelling. De geneesheer kan zijn adres of een ander vermelden. Nu geen gegevens omtrent de patiënte dienen te worden vermeld, stelt zich geen probleem van miskenning van het medisch geheim.

De Nationale Raad wordt dringend om advies verzocht vanwege de Parlementaire Commissie van de Volksgezondheid en het leefmilieu (Kamer van Volksvertegenwoordigers) over het wetsvoorstel houdende oprichting van een commissie voor de evaluatie van de wet van 3 april 1990 betreffende de zwangerschapsafbreking, tot wijziging van de artikelen 348, 350, 351 en 352 van het Strafwetboek en tot opheffing van artikel 353 van hetzelfde Wetboek.

De leden van de Raad hebben aanzienlijk wat documentatie ontvangen alsook verschillende nota's van leden van de Raad die zich over het probleem gebogen hebben.

Aan de Orde worden twee vragen voorgelegd:
I‑ Wat denkt de Nationale Raad over de economie van dit voorstel ?

2‑ Indien dit voorstel goed is, hoe moet het dan uitgevoerd worden ?

Na een lange gedachtenwisseling stelt een redactieraad een antwoord op voor de Parlementaire Commissie. De Raad stemt in met deze tekst.

Advies van de Nationale Raad:

Wij betreuren dat wij niet geraadpleegd werden betreffende het ethisch en deontologisch aspect van de wet van 3 april 1990 betreffende de zwangerschapsafbreking, tot wijziging van de artikelen 348, 350, 351 en 352 van het Strafwetboek en tot opheffing van artikel 353 van hetzelfde Wetboek, maar danken U ervoor dat U ons om advies vraagt over het voorstel houdende oprichting van een commissie voor de evaluatie van de voormelde wet.

Wij betreuren eveneens de korte termijn die ons toegemeten werd, maar dank zij de medewerking van alle leden van de Nationale Raad, samengekomen in buitengewone vergadering, kan het advies tijdig uitgebracht worden.

Wij denken dat het noodzakelijk is de weerslag van de toepassing van de wet bij de bevolking te evalueren, maar vragen ons af of die opdracht wel moet volbracht worden door een te dien einde opgerichte nieuwe commissie.

Betreffende het voorstel, waarover U ons om advies vraagt, lijken de beschreven modaliteiten vatbaar voor kritiek.

Wij willen van meet af aan stellen dat wij ons volledig aansluiten bij de pertinente bemerkingen van de Raad van State in verband met de niet‑eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en van het beroepsgeheim.

Wij zijn er hoegenaamd niet van overtuigd dat de voorziene procedure de volstrekte anonimiteit waarborgt, zowel voor de geneesheer als voor de patiënte.

De Nationale Raad kan zijn goedkeuring niet hechten aan de evaluatiecommissie zoals ze thans voorgesteld wordt, vermits het fundamenteel recht van de patiënte op de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, alsook de geheimhouding van wat ze aan haar geneesheer toevertrouwt niet sluitend gewaarborgd worden. Hier sluit de Nationale Raad zich eveneens aan bij het advies van de Raad van State.

Sommige inlichtingen die medegedeeld moeten worden door de geneesheer ‑ inlichtingen welke vooral betrekking hebben op de gezinstoestand van de vrouw, van de door haar gebruikte voorbehoedsmiddelen en de reden van het falen ‑, behoren tot de persoonlijke levenssfeer van de patiënte. Het mededelen van de informatie aan de evaluatiecommissie vormt een ernstige bedreiging voor de vertrouwensrelatie die bestaat tussen de geneesheer en zijn patiënte en kan een schending van het beroepsgeheim van de geneesheer betekenen, vermits de identificatie van de betrokkenen mogelijk zou zijn.

Al die maatregelen vormen een echte kontrole om statistische gegevens te bekomen.

Dat impliceert dat men uitsluitend de noodzakelijke informatie tracht te bekomen om de weerslag van de wet te evalueren, zonder het beroepsgeheim te schenden.

Men mag niet uit het oog verliezen dat artikel 2, punt c, tweede lid van de wet van 3 april 1990 stelt :"De appreciatie van de geneesheer over de vaste wil en de noodsituatie van de zwangere vrouw, op basis waarvan hij aanvaardt de ingreep uit te voeren, kan niet meer worden aangevochten indien is voldaan aan de in dit artikel bepaalde voorwaarden".

Zoals de Raad van State menen wij dat de verspreiding van de resultaten van die enquêtes bij instanties, die niet duidelijk omschreven zijn, in talrijke gevallen het anonieme karakter van de informatie zou doorbreken.

Volgens de Nationale Raad is deze problematiek hoofdzakelijk van ethische en deontologische aard, en mag de rol van de ordinale instanties niet over het hoofd worden gezien.

Om de moeilijkheden te vermijden, waarop de Raad van State en wijzelf de aandacht gevestigd hebben, zou het aangewezen zijn dat een gemengde commissie Parlement ‑ Nationale Raad een geschikte procedure zou uitwerken om de informatie in te zamelen, o.m. wat betreft het opstellen van de formulieren en de publicatie van de resultaten.

Wij denken evenzeer dat het wenselijk is dat de resultaten, die aan de evaluatiecommissie medegedeeld worden, eerst aan de geneesheren van de Commissie voorgelegd worden.

Het lijkt ons ten slotte essentieel dat de Nationale Raad betrokken wordt bij het werk van de Commissie, daar hij borg staat voor de medische ethiek, door als leden‑geneesheren enkel diegenen aan te duiden die zouden voorgedragen worden door de Nationale Raad.

In elk geval zouden de gepubliceerde resultaten geen gewag mogen maken van casuïstiek.

Wij danken U voor de aandacht die U aan onze opmerkingen zult besteden.