Gezien talrijke reacties naar aanleiding van bepaalde reality-televisie-uitzendingen, docusoaps en artikels in de pers wenst de Nationale Raad de artsen te wijzen op de mogelijke deontologische ontsporingen in verband met publiciteit.

Advies van de Nationale Raad :

In zijn vergadering van 16 juli 2011 heeft de Nationale Raad van de Orde van geneesheren het volgende advies uitgebracht met betrekking tot de deelname aan televisie-uitzendingen.

Gezien de reacties van heel wat confraters naar aanleiding van bepaalde reality-televisie-uitzendingen, docusoaps en artikels in de pers, wenst de Nationale Raad de artsen te wijzen op de mogelijke deontologische ontsporingen in verband met publiciteit.

Aangezien medische informatie de bevolking voornamelijk bereikt via de media, is het aanbevolen dat het artsenkorps zijn medewerking verleent aan deze initiatieven. Het is wenselijk met de pers te spreken om informatie te verstrekken aan het publiek, maar men moet erop letten dat deze informatie waarheidsgetrouw, objectief, relevant, verifieerbaar, discreet en duidelijk is. Ze mag in geen geval misleidend of vergelijkend zijn.

In de eerste plaats dient eraan herinnerd dat de toegelaten inlichtingen betrekking hebben op datgene wat voor de activiteit van de arts tot het openbare domein behoort (plaats van activiteit, specialisme, consultatie-uren, enz.). Formele informatie die strekt tot ronseling is deontologisch ontoelaatbaar. De artikelen 12 tot 17 van de Code van geneeskundige plichtenleer betreffende publiciteit dienen geëerbiedigd te worden, met inbegrip van artikel 15 volgens hetwelk artsen zich daadwerkelijk dienen te verzetten tegen elke publiciteit die de bepalingen van de artikelen 13 en 14 niet naleeft.

Artikel 16 bepaalt eveneens dat de provinciale raad voorafgaandelijk ingelicht dient te worden vóór elke medewerking met de media. Behalve in geval van dringendheid waarbij een tussenkomst absoluut niet kan uitgesteld worden, heeft dit contact tot doel de provinciale raad in staat te stellen kennis te nemen van de elementen die de arts denkt mee te delen en opmerkingen te formuleren in het kader van een collegiale dialoog. De Nationale Raad wijst de provinciale raden op hun verantwoordelijkheid om aan dit probleem de aandacht te schenken die het verdient.

Bovendien dient eraan herinnerd dat wanneer patiënten, samen met de arts, betrokken zijn bij deze contacten met de media, de arts zich ervan dient te vergewissen dat de patiënten nauwgezet ingelicht werden en hun toestemming gaven, overeenkomstig artikel 17 van de Code.

Aangezien deze regels de laatste tijd herhaaldelijk met voeten getreden werden, is het noodzakelijk preciseringen aan te brengen. In dit opzicht acht de Nationale Raad het zinvol aan de provinciale raden "guidelines" te verstrekken in de vorm van een charter dat nagekomen dient te worden door iedere arts die zijn medewerking verleent aan de media :

1° Behoudens dringende noodzaak moet de provinciale raad voorafgaandelijk ingelicht zijn en moet indien de arts werkzaam is in een zorginstelling de goedkeuring van de hoofdarts en van de voorzitter van de medische raad verkregen zijn. Indien het initiatief uitgaat van de niet-medische directie van de zorginstelling dient de hoofdarts de deontologische reikwijdte van elk initiatief na te gaan en er zich indien nodig tegen te verzetten (cf. advies van de Nationale Raad van 14 april 2008 betreffende de taken van de hoofdarts, TNR, nr. 120 p. 8).

2° De verstrekte informatie moet in overeenstemming zijn met het artikel 13 van de Code. Er zal in het bijzonder op gelet worden dat de titel van een uitzending niet ronselend is.

3° Het is aangewezen dat de persoon waarover een uitzending, interview of artikel handelt, in één keer aan bod komt en niet "in serie" om zo de getrapte val van ronselende publiciteit te vermijden.

4° Wanneer patiënten meewerken aan een uitzending dient de arts zich er persoonlijk van te vergewissen dat de voorwaarden in artikel 17 van de Code vervuld werden en dat de mogelijke gevolgen voor deze patiënten op het gebied van hun imago of van de eerbiediging van hun persoonlijke levenssfeer met hen overlopen en besproken werden.

5° De arts dient te reageren via een recht van antwoord of op gelijkaardige wijze (artikel 15 van de Code) indien artikels of introductiefilmpjes ronselende publiciteit voor het artikel of de geplande uitzending maken.

De voorzitter van de Koninklijke Belgische Vereniging voor Plastische, Reconstructieve en Esthetische Chirurgie en van het VBS-GBS Plastische Chirurgie reageert op het voornemen van een filiaal van een commerciële televisiezender om een wedstrijd te organiseren waarbij de winnares “een paar borsten” (cf. artikel in de krant Le Soir d.d. 20 juni 2007 op p. 36) of m.a.w. een interventie van esthetische chirurgie krijgt.
Deze Vereniging verzet zich tegen het herleiden van de esthetische chirurgie tot een zuiver commerciële activiteit en tegen het voeren van dergelijke publiciteit in de media en vraagt aan de Nationale Raad zijn standpunt hierover duidelijk te maken.

Advies van de Nationale Raad :

Op 18 juni 2005 bracht de Nationale Raad een advies uit betreffende een reality-televisieprogramma waarin de opname van een bevalling zou worden uitgezonden. Onlangs nog ensceneerde een Nederlandse televisiezender een zogenaamde patiënte in terminale fase die moest kiezen aan welke van drie werkelijk zieke dialysepatiënten ze een van haar nieren zou schenken. Op 20 juni 2007 maakt de pers melding van een televisiezender die, om een nieuwe serie over esthetische chirurgie te lanceren, een “paar borsten” (esthetische chirurgie) uitlooft voor de winnares van de wedstrijd.

Gezien de herhaling van deze gebeurtenissen acht de Nationale Raad het zinvol eraan te herinneren dat hij zich met klem verzet tegen deze handelwijze die de medische zorg banaliseert voor zuiver commerciële doeleinden.

De Nationale Raad wijst erop dat elke medische of chirurgische handeling precieze indicaties inhoudt, alsook contra-indicaties, nevenwerkingen en potentiële complicatiegevaren waarvan de frequentie en de ernst afhangen van de individuele toestand van elke patiënt. Het is deze laatste die, behoorlijk voorgelicht door zijn behandelend arts, in laatste instantie moet beslissen of hij akkoord gaat met de behandeling die wordt voorgesteld om tegemoet te komen aan het gerezen gezondheidsprobleem.

De Nationale Raad bevestigt zijn advies van 18 juni 2005 (Tijdschrift van de Nationale Raad nr. 109, september 2005, p. 9) en keurt deze uitbating van patiënten voor commerciële of publicitaire doeleinden af. Hij meent dat artsen niet kunnen meewerken aan dergelijke reality-televisieprogramma’s en verzoekt de provinciale raden toe te zien op de naleving van dit advies .

De communicatieverantwoordelijke van een ziekenhuis vraagt aan de Nationale Raad advies betreffende het deelnemen van artsen aan een reality tv/docusoap programma waarbij het informatieve karakter louter bijkomstig zou zijn.
Hij vraagt enerzijds of de medewerking van een arts aan een dergelijk programma in overeenstemming is met de Code van geneeskundige plichtenleer en, anderzijds, of de instemming van de patiënt om vrijwillig aan het programma mee te werken, het ziekenhuis (de arts) van zijn verplichtingen inzake de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en waardigheid ontslaat.

Advies van de Nationale Raad :

Het antwoord op de door u gestelde vragen vindt u in de Code van geneeskundige plichtenleer onder Titel I, Hoofdstuk III betreffende publiciteit. De tekst van dit hoofdstuk luidt als volgt:

PUBLICITEIT
(Gewijzigd op 21 september 2002)

Art. 12
Mits naleving van de bepalingen van dit hoofdstuk kunnen geneesheren hun medische activiteit kenbaar maken aan het publiek.

Art. 13
§1. De verstrekte informatie dient waarheidsgetrouw, objectief, relevant, verifieerbaar, discreet en duidelijk te zijn. Zij mag in geen geval misleiden. Zij mag niet vergelijkend zijn.
Resultaten van onderzoeken en behandelingen mogen niet voor publicitaire doeleinden worden aangewend.

§2. Publiciteit mag het algemeen belang inzake de volksgezondheid niet schaden. Zij mag niet aanzetten tot overbodige onderzoeken of behandelingen.
Ronseling van patiënten is niet toegelaten.
De campagnes voor preventie en vroegdetectie dienen wetenschappelijk onderbouwd te zijn en vereisen de voorafgaande toelating van de bevoegde ordinale instantie.

§3. Bij het voeren van publiciteit dienen de geneesheren de regels van het medisch beroepsgeheim te eerbiedigen.

Art. 14
De verwoording en vormgeving van de publiciteit evenals de hierbij gebruikte methoden en technieken - inclusief internetsites, naamborden, briefhoofden en vermeldingen in gidsen - moeten beantwoorden aan de bepalingen van artikel 13.

Art. 15
Geneesheren dienen zich daadwerkelijk te verzetten tegen elke door derden gevoerde publiciteit, betreffende hun medische activiteit, die de bepalingen van dit hoofdstuk niet naleeft.

Art. 16
Geneesheren mogen hun medewerking verlenen aan de media met het oog op het verstrekken van medische informatie die belangrijk en nuttig kan zijn voor het publiek.
Hierbij dienen de bepalingen van dit hoofdstuk nageleefd te worden.

De geneesheer zal voorafgaandelijk de provinciale raad waarbij hij ingeschreven is inlichten over zijn medewerking met de media.

Art. 17
Wanneer patiënten door de media betrokken worden bij het informeren van het publiek mogen geneesheren alleen meewerken voor zover de persoonlijke levenssfeer en de waardigheid van deze patiënten geëerbiedigd worden. In die omstandigheden dienen de geneesheren er zich van te vergewissen dat de patiënten volledig geïnformeerd werden en vrij toestemden tot medewerking.

Uit de lezing van deze artikelen volgt dat artsen hun medewerking kunnen verlenen aan de media met het oog op het verstrekken van medische informatie die belangrijk en nuttig kan zijn voor het publiek. Zoals in uw schrijven gesteld, is het informatieve karakter van het programma “de Bevalling” “louter bijkomstig”, wat niet strookt met de voorwaarden voor medewerking door een arts zoals bepaald in het hoger geciteerde artikel 16 van de Code van geneeskundige plichtenleer.

Artikel 17 van de Code, waarnaar u in uw schrijven verwijst, is niet van toepassing daar artikel 16 niet nageleefd wordt.

De Nationale Raad is van mening dat artsen aan programma’s zoals door u voorgesteld hun medewerking niet kunnen verlenen.

Televisie‑uitzendingen

1‑ln het kader van een sportmagazine zou een televisiemaatschappij enkele reportages willen maken over frequent voorkomende sportblessures. Het is de bedoeling bij enkele dokters opnamen te gaan maken bij de behandeling van dergelijke blessures.
De Raad is de mening toegedaan dat het advies van de Provinciale Raad van Antwerpen "Geneesheren en reclame", goedgekeurd door de Nationale Raad en gepubliceerd in het Tijdschrift nr. 53, voldoende elementen bevat.

Advies van de Nationale Raad:

De Nationale Raad heeft in zijn vergadering van 21 november 1992 kennis genomen van uw brief van 15 oktober 1992 betreffende het maken bij dokters van opnamen bij de behandeling van "sportblessures".

Wanneer patiënten rechtstreeks worden betrokken bij dergelijke opnamen en media‑uitzendingen dient de arts er op toe te zien dat in alle omstandigheden de waardigheid van de patiënt wordt geëerbiedigd en diens anonimiteit wordt verzekerd.

Als bijlage stuur ik u een door de Nationale Raad goedgekeurd advies van de Provinciale Raad van Antwerpen inzake "Geneesheren en reclame".

2‑ Een andere televisieproducer heeft het voornemen een uitzending te maken over slachtoffers van dodelijke verkeersongevallen. Daar hij in contact wenst te treden met familieleden en vrienden van het slachtoffer alsmede met de chauffeur die het ongeval veroorzaakt heeft, wendt hij zich tot de verschillende spoedgevallendiensten om de identiteit van de slachtoffers te achterhalen.

Advies van de Nationale Raad:

De Nationale Raad heeft in zijn vergadering van 21 november 1992 kennis genomen van uw brief van 19 oktober 1992 betreffende een schrijven van "X" gericht aan het hoofd van de dienst spoedgevallen.

De Nationale Raad is de mening toegedaan dat aan dergelijke vraag geen gevolg kan gegeven worden en dat in geen geval de gevraagde informatie over slachtoffers van dodelijke verkeersongevallen mag verstrekt worden.

Een provinciale raad die door een televisiemaatschappij om toestemming verzocht wordt voor het samenstellen van een uitzending waarin patiënten in beeld gebracht zouden worden, legt zijn antwoord voor aan de Nationale Raad.

Advies van de Nationale Raad:

Wat dit concrete geval betreft, hecht de Nationale Raad zijn goedkeuring aan het door u geformuleerde antwoord.

Voorts vestigt hij uw aandacht erop dat het algemeen probleem betreffende de televisie-uitzendingen bestudeerd zal worden door de Commissie "Medische ethiek" van de Nationale Raad.

In zijn vergadering van 14 maart 1981 nam de Nationale Raad kennis van dit schrijven.

De Raad verwijst in dit verband naar de Code (*) en naar zijn laatste adviezen zoals gepubliceerd in het Officieel Tijdschrift (nr. 28, p. 43 44). Er worden geen uitzonderingen voorzien voor universiteitsprofessoren.

Televisie uitzendingen. Reklame

De Raad vestigt U aandacht op lid 4 van voormeld rondschrijven waar duidelijk gewezen wordt op de noodzaak geen reklame te maken voor een privé praktijk of voor een bepaalde instelling.

De Raad legt eveneens de nadruk op de termen van artikel 16 van de Code van geneeskundige Plichtenleer «in het algemeen naamloos optreden».

Men kan begrij pen dat het noodzakelijk is de identiteit te vermelden van diegene die algemene principes verdedigt; het is daarentegen nutteloos en derhalve verboden, dit te doen bij het voorstellen van medische technieken.

De geneesheer mag in geen geval de plaats van zijn activiteiten kenbaar maken.

De Raad dringt er bij de Provinciale Raden op aan dat zij deze principes doen eerbiedigen desnoods door disciplinaire maatregelen te treffen.

Wat betreft de individuele consultaties die op de radio worden gegeven, deze zijn gevaarlijk en strijdig met de medische ethiek.

De mededeling van namen van patiënten is een schending van het beroepsgeheim.

De geneesheer moet de Provinciale Raad waartoe hij behoort, vooraf inlichten over zijn medewerking aan een radio of TV programma.

(*) Artikel 16: De geneesheren mogen deelnemen aan medische voorlichtingscampagnes, aan radio of televisie uitzendingen bestemd voor de volksopleiding en spreekbeurten houden, op voorwaarde dat ze de regels van bescheidenheid, waardigheid, kiesheid en omzichtigheid die eigen zijn aan het medisch beroep eerbiedigen, dat zij, in het algemeen, naamloos optreden en dat zij geen enkele reklame maken voor hun privé praktijk of voor bepaalde instellingen.
De geneesheer zal de provinciale Raad waartoe hij behoort inlichten over zijn medewerking aan radio of televisie uitzendingen.

In zijn antwoord verwijst de Nationale raad vooreerst naar zijn circulaire van 8 februari 1978 zoals gepubliceerd in nr 26 van het Officieel Tijdschrift, en vervolgt:

De Raad vestigt U aandacht op lid 4 van voormeld rondschrijven waar duidelijk gewezen wordt op de noodzaak geen reklame te maken voor een privé praktijk of voor een bepaalde instelling.

De Raad legt eveneens de nadruk op de termen van artikel 16 van de Code van geneeskundige Plichtenleer « in het algemeen naamloos optreden».

Men kan begrijpen dat het noodzakelijk is de identiteit te vermelden van diegene die algemene principes verdedigt; het is daarentegen nutteloos en derhalve verboden, dit te doen bij het voorstellen van medische technieken.

De geneesheer mag in geen geval de plaats van zijn activiteiten kenbaar maken.

De Raad dringt er bij de Provinciale raden op aan dat zij deze principes doen eerbiedigen desnoods door disciplinaire maatregelen te treffen.

Wat betreft de individuele consultaties die op de radio worden gegeven, deze zijn gevaarlijk en strijdig met de medische ethiek.

De mededeling van namen van patiënten is een schending van het beroepsgeheim.

De geneesheer moet de Provinciale raad waartoe hij behoort, vooraf inlichten over zijn medewerking aan een radio- of TV-programma.