De nationale raad heeft op 27 april 2019 de regelgeving omtrent de maximale arbeidsduur onderzocht.

1°/ de wet van 12 december 2010 legt de arbeidsduur vast van de artsen, de kandidaat-artsen in opleiding en de studenten-stagiairs.

Deze wet is van toepassing op de artsen die werken in het kader van een arbeidsovereenkomst of in een statutair verband, behoudens enkele uitzonderingen(1).

Ze geldt ook voor de kandidaten die houder zijn van het diploma van Master in de geneeskunde, die in opleiding zijn met het oog op het zich zien toekennen van de erkenning voor een van de titels bedoeld in de artikelen 1, 2 en 2bis van het koninklijk besluit van 25 november 1991 houdende de lijst van bijzondere beroepstitels voorbehouden aan de beoefenaars van de geneeskunde, met inbegrip van de tandheelkunde, en die gezondheidszorgprestaties verrichten in het kader van hun opleiding.

Ze bepaalt dat de duur van elke werkperiode nooit 24 uren mag overschrijden, behoudens in geval van arbeid die door een onvoorziene noodzakelijkheid wordt vereist of om het hoofd te bieden aan een voorgekomen of dreigend ongeval (artikel 5, §2, en 7, §1, van voornoemde wet van 12 december 2010).

Elke arbeidsprestatie waarvan de duur tussen 12 uren en 24 uren bedraagt moet worden gevolgd door een periode van minimum rust van 12 opeenvolgende uren (artikel 5, §2, en 7, §1, van voornoemde wet van 12 december 2010).

Voor de kandidaten in opleiding worden de uren wetenschappelijk werk die verplicht zijn in het kader van de academische vorming meegeteld als arbeidstijd ten belope van maximum 4 uren per week waarvan 2 uren op de werkplek (artikel 5, §4 van voornoemde wet van 12 december 2010).

De bijkomende arbeidstijd bovenop de wekelijkse maximale arbeidsduur, onder meer om de wachtdienst te verzekeren, mag geen overschrijding van de maximale duur van een arbeidsprestatie (24 uur) teweegbrengen (artikel 7, §1, van voornoemde wet van 12 december 2010).

Op deontologisch gebied hebben de artsen die verantwoordelijk zijn voor de organisatie van de diensten en van de wachtdiensten alsook de stagemeesters de plicht ervoor te zorgen dat deze wetgeving, die de Richtlijn 2003/88/EG van 4 november 2003 omzet(2) en de wet Colla van 1999(3) vervangt, toegepast wordt naar de geest en de letter.

2°/ De meerderheid van de artsen oefenen hun beroep uit als zelfstandige.

De nationale raad heeft geen eenduidige regels bepaald betreffende de arbeidstijd of de maximale duur van een prestatie omdat hij van mening is dat deze kwestie onder de individuele verantwoordelijkheid valt.

De organisatie van de arbeidstijd moet voldoen aan de vereisten inzake de zorgkwaliteit, de patiëntveiligheid en het welzijn van de arts zelf, die beschreven in de code van medische deontologie 2018 in hoofdstuk 1 Professionaliteit.

(1) Met uitzondering van :

- de personen tewerkgesteld door het Rijk, de provinciën, de gemeenten, de openbare instellingen die er onder ressorteren en de instellingen van openbaar nut, behoudens indien zij tewerkgesteld zijn door instellingen die geneeskundige, profylactische of hygiënische verzorging verlenen;

- het militair personeel;

- de personen die een leidinggevende functie uitoefenen.

(2) Richtlijn 2003/88/EG van het Europees Parlement en de Raad van 4 november 2003 betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd, wat betreft de artsen, de tandartsen, de dierenartsen, kandidaat-artsen in opleiding, kandidaat-tandartsen in opleiding en studenten-stagiairs die zich voorbereiden op de uitoefening van deze beroepen

(3) Ministerieel besluit van 30 april 1999 tot vaststelling van de algemene criteria voor de erkenning van geneesheren-specialisten, stagemeesters en stagediensten,

Brief aan de Voorzitter van de Provinciale Raad van Antwerpen van de Orde der geneesheren :

In zijn vergadering van 17 april 2010 beëindigde de Nationale Raad de bespreking van uw brief van 27 februari 2008 betreffende de aanwerving van "vrije assistenten" zonder officieel stageplan.

De Nationale Raad wijst erop dat de opleiding voor het verkrijgen van de erkenning als specialist geregeld is door een dwingende wetgeving. Een opleiding tot specialist buiten de wettelijke modaliteiten is niet mogelijk. Het concept "vrije assistent" zou niet meer gebruikt mogen worden omdat het ten onrechte valse verwachtingen kan scheppen bij de betrokken artsen.

Op 12 mei 2007 (TNR nr. 117, p. 3) en 28 juni 2008 (als bijlage) onderzocht de Nationale Raad de situatie van de artsen niet-specialisten in de gebruikelijke betekenis van het woord die de functies van zaalarts verrichten. De Raad stelde vast dat een wettelijke definitie van deze functie ontbreekt, dat er moeilijkheden rijzen die verband houden met hun juridische verhouding met de artsen-specialisten van het ziekenhuis en dat er geen Riziv-nomenclatuur betreffende hen bestaat.

De aandacht van de minister van Volksgezondheid werd op deze situatie gevestigd. Tot op heden kreeg de Nationale Raad alleen een ontvangstmelding.

Antwoord van de Nationale Raad:

De Nationale Raad besprak in zijn vergadering van 30 oktober 1999 uw adviesaanvraag van 6 september 1999 betreffende de moeilijkheden die kandidaat-specialisten ondervinden bij de toepassing van het koninklijk besluit van 30 april 1999 tot vaststelling van de algemene criteria voor de erkenning van geneesheren-specialisten, stagemeesters en stagediensten.

De wetsbepalingen ter zake dienen geëerbiedigd te worden. De Nationale Raad herinnert tevens aan zijn deontologische richtlijnen in verband met de medisch-klinische opleiding (zie Tijdschrift Nationale Raad, nr. 82, december 1998, blz. 19).

Nadat twee artsen de Nationale Raad op een aantal ondeontologische toestanden binnen de artsenopleiding hebben gewezen, vaardigt de Raad volgende deontologische richtlijnen uit met betrekking tot de medisch-klinische opleiding:

1. In de brede context van de medisch-klinische opleiding dienen zowel kennis als vaardigheden in hun totaliteit en op een inspirerende en begeesterende manier te worden overgedragen, waarbij alle aspecten van de opleiding aan bod komen, en gedurende de volledige duur van de opleiding en in een geest van toenemende participatie.
Daartoe dienen de klinische stages te verlopen en te worden georganiseerd volgens de wetenschappelijk gangbare opleidingscriteria, zowel theoretische als praktische, en dit op een niveau dat aangepast blijft aan de finaliteit van de bedoelde opleiding.
De stagemeester zal hierop toezien te persoonlijken titel en hierover verantwoordelijkheid dragen.

2. Daarbij zal de arbeidsduur van zowel studenten als artsen in opleiding worden aangepast aan en afgestemd op de bestendige kwaliteit van de toe te dienen zorgen en zal rekening worden gehouden met normale draagkracht en belastingsvermogen, zowel fysiek als psychisch, van de zorgverstrekker door het inschakelen van verantwoorde onderbrekingen en rustperiodes.
De organisatie hiervan zal contractueel worden vastgelegd en ter goedkeuring aan de Provinciale Raad voorgelegd worden.

Er wordt langdurig gediscussieerd. Door het gebruik van "klinisch medewerker" i.pl.v. "vrije assistent" wordt verwarring enigszins uitgesloten. Het is de bedoeling de algemeen geneeskundigen in de mogelijkheid te stellen zich in gespecialiseerde diensten te perfectioneren. Uiteraard moet worden voorkomen dat bedoelde "klinische medewerkers" op een dag de titel van specialist opeisen. De voorwaarden w²aaronder "klinische medewerkers" worden aangeworven moeten nader worden bepaald.

Antwoord van de Nationale Raad:

De Nationale Raad bevestigt zijn advies van 8 maart 1986, doch aanvaardt dat een erkend stagemeester eveneens een klinisch medewerker in zijn dienst kan aannemen, indien het aan die stagedienst officieel toegekend quorum van geneesheren‑specialisten in opleiding (G.S.O.'s) niet bereikt is.

Het statuut van de klinische medewerker moet in een contract worden vastgelegd dat aan de provinciale raad moet worden voorgelegd.

De Nationale Raad vraagt aan de provinciale raad het probleem van de klinische medewerkers opnieuw te onderzoeken.

Tijdens de vorige vergadering (cf. supra vergadering van 15 april 1989, p. 18) heeft de Raad een verzoek van de Provinciale raad van Antwerpen m.b.t. de toelating van "vrije assistenten" in erkende stagediensten geanalyseerd.

De Raad heeft de Provinciale raad van Antwerpen verzocht dit verzoek om het advies dat bedoelde provinciale raad in 1986 door de Nationale Raad liet goedkeuren te wijzigen, nader te motiveren (cf. Officieel Tijdschrift nr 34).

De Raad neemt kennis van het antwoord van de Provinciale raad van Antwerpen. Na een uitgebreide gedachtenwisseling wordt een commissie met het verder onderzoek ter zake belast.

In zijn vergaderingen van 15 februari en 8 maart 1986 werd het door de Provinciale raad van Antwerpen voorgelegde ontwerp m.b.t. de "vrije assistent" door de Nationale Raad geanalyseerd en goedgekeurd (cf. Officieel Tijdschrift nr 34).

In bedoelde tekst is het de vrije assistent verboden in een erkende stagedienst te werken. De provinciale raad verzoekt die beperkende maatregel op te heffen met dien verstande evenwel dat de vrije assistent uiteraard niet over een stageplan beschikt.

De Provinciale raad van Antwerpen wenst aldus de vacante plaatsen te benutten en de vrije assistenten in de mogelijkheid te stellen zich tijdelijk onder toezicht van een geneesheer‑specialist te oefenen.

Tijdens de discussie worden niet weinig bezwaren geopperd en wordt meer bepaald opgemerkt dat de Hoge Raad van geneesheren‑specialisten en huisartsen met aanvragen van EEG‑ en niet‑EEG‑kandidaten wordt overspoeld die in het kader van artikel 57 van de gecoördineerde wetten op de academische graden een opleidingsplaats zoeken.

Verschillende leden hebben de Provinciale raad van Antwerpen verzocht de motieven daartoe nader toe te lichten.
Sommigen betreuren dat door de stagemeesters nu al te veel stagiairs worden opgenomen, waardoor de kwaliteit van de opleiding in het gedrang wordt gebracht.

Tot slot van de discussie wordt de Provinciale raad van Antwerpen door de ationale Raad verzocht de adviesaanvraag ter zake nader te motiveren.

Vrije assistent

De Contractencommissie van de Provinciale raad van de Orde der geneesheren van Antwerpen heeft een studie gewijd aan het statuut van de "vrije assistent".

De Provinciale raad heeft het document goedgekeurd maar vraagt, met het oog op de publicatie ervan, de goedkeuring van de Nationale Raad.

Na uitgebreide beraadslagingen en enkele wijzigingen, werd onderstaand document op 8 maart 1986 door de Nationale Raad goedgekeurd.

VRIJE ASSISTENT

1. Omschrijving

Een vrije assistent is een doctor in de geneeskunde ingeschreven bij de Orde der geneesheren die tijdelijk ziekenhuisgeneeskunde wenst uit te oefenen onder toezicht van een geneesheer‑specialist, verder specialist genoemd.

Het tijdelijk vrij assistentschap kan beantwoorden aan verschillende bedoelingen:
o.m. om nadien: zich als omnipracticus te vestigen, naar ontwikkelingslanden te vertrekken, zich te specialiseren.

2. Criteria

1. De vrije assistent moet een degelijke vorming krijgen;

2. Het aantal vrije assistenten moet beperkt worden op grond van de mogelijkheden van de betrokken dienst en de uitgebreidheid van de staf;

3. De patiënt mag niet worden benadeeld in het verkrijgen van de zorgen waarop hij recht heeft;

4. Noch de naam van het ziekenhuis, noch de medische staf, mogen hiervan enig nadeel ondervinden.

A. Criteria voor de specialist

1. De specialist mag niet verbonden zijn aan een erkende stagedienst voor specialisten in opleiding;

2. De specialist moet minstens vijf jaar erkend zijn en zijn klinische werkzaamheden tot één ziekenhuis beperken.

B. Criteria voor de vrije assistent

1. Bij de aanvaarding dient de kandidaat volgende documenten voor te leggen:

1. een volledig curriculum vitae;
2. een duidelijke en omstandige motivering van zijn vrij assistentschap.

2. De kandidaat dient aan de volgende criteria te voldoen:

1. de vrije assistent mag geen medische nevenactiviteiten uitvoeren;
2. de vrije assistent moet full‑time aanwezig zijn;
3. de termijn van het vrij assistentschap is beperkt tot maximum twee jaar met inbegrip van dat in andere ziekenhuizen.

C. Contract

Voor elk vrij assistentschap wordt een schriftelijke overeenkomst opgemaakt conform de deontologische regels.

In deze overeenkomst dient o.m. uitdrukkelijk te worden bepaald dat:

1. de kandidaat vrije assistent er zich uitdrukkelijk toe moet verbinden zich binnen de drie jaar na zijn assistentschap niet binnen de invloedssfeer van het ziekenhuis te vestigen en gedurende zijn vrij assistentschap geen interims waar te nemen voor collegae huisartsen;

2. met de assistent een redelijke financiële vergoeding en een vakantieregeling worden afgesproken;

3. de specialist aan de vrije assistent een gedetailleerd plan van opleiding moet voorleggen;

4. de vrije assistent geen aan de specialist voorbehouden medische akten mag stellen, behalve onder de verantwoordelijkheid en in aanwezigheid van de specialist;

Het ontwerp‑contract moet voorafgaandelijk voor goedkeuring aan de provinciale raad van de Orde der geneesheren worden voorgelegd.

Inschrijving geneesheren kandidaat‑specialisten

Moet een geneesheer kandidaat‑specialist die stages doet van uiteenlopende duur (zes maanden, een jaar, enz.) in verschillende provincies, telkens opnieuw zijn inschrijving vragen op de lijst van de provinciale raad alwaar hij tijdelijk zijn beroep uitoetent ?

Advies uitgebracht door de Nationale Raad op 18 januari 1986:

Met referte aan uw schrijven van 2 december 1985 in verband met transfers van geneesheren kandidaat‑specialisten, hebben wij de eer U mede te delen dat de Nationale Raad de mening is toegedaan dat de provinciale raden bij toepassing van artikel 2, §1, van het KB nr 79 rekening moeten houden met de mobiliteit van de kandidaat‑specialisten en met de variabele duur van hun stage‑periode.

Bezoldiging geneesheren kandidaat specialisten

Hoe moet de in de wet bepaalde billijke en gepaste bezoldiging van kandidaat specialisten worden geïnterpreteerd ?

Op 19 januari 1985 werd door de Nationale Raad als volgt geantwoord:

Aangezien de vergoeding bij contract wordt geregeld, moet de arts dit voorafgaandelijk aan zijn provinciale raad voorleggen.

Het behoort elke provinciale raad om, per geval, na te gaan of het begrip "billijke en fatsoenlijke" vergoeding vanuit deontologisch oogpunt wordt geëerbiedigd.