Op 25 mei 2019 heeft de nationale raad van de Orde der artsen een vraag besproken over het rechtstreeks versturen van de resultaten van een klinisch biologische analyse door de arts-specialist in klinische biologie aan de patiënt die dit vraagt.

De arts-specialist in klinische biologie geeft op verzoek van de patiënt een kopie van de resultaten van het hem betreffende biologische onderzoek.

Hij mag enkel afwijken van dit principe als het meedelen van het resultaat klaarblijkelijk ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt zou meebrengen(1).

Dergelijke uitzondering vereist dat de arts ernstige redenen heeft om te geloven dat dit risico bestaat.

De inzage in zijn gezondheidsgegevens draagt bij tot een beter inzicht in zijn gezondheidssituatie en ook tot een veilige en kwaliteitsvolle zorg. Die informatie biedt de patiënt de mogelijkheid te reageren indien de resultaten abnormaal zijn.

(1) De beroepsbeoefenaar mag de informatie uitzonderlijk onthouden aan de patiënt, voor zover het meedelen ervan klaarblijkelijk ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt zou meebrengen en mits de beroepsbeoefenaar hierover een andere beroepsbeoefenaar heeft geraadpleegd.

In dergelijk geval voegt de beroepsbeoefenaar een schriftelijke motivering toe aan het patiëntendossier en licht hij de desgevallend aangewezen vertrouwenspersoon in.

In dat geval oefent de patiënt zijn recht om kopie te krijgen van het dossier uit via een door hem aangewezen beroepsbeoefenaar.

Zodra het meedelen van de informatie niet langer het nadeel oplevert, moet de beroepsbeoefenaar de informatie alsnog meedelen. (art. 7, §4, en 9, §§ 2 en 3, van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt)

De Nationale Raad van de Orde der artsen heeft kennis genomen van de omzendbrief van 3 mei 2015 van de Commissie voor Klinische Biologie van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid aan de directeurs van klinische laboratoria aangaande dichotomieproblemen tussen laboratoria voor klinische biologie en voorschrijvende artsen.

Advies van de Nationale Raad :

Advies van de Nationale Raad van de Orde der artsen aangaande de voordelen die voorschrijvende artsen aangeboden krijgen door klinische laboratoria (19 september 2015)

De Nationale Raad van de Orde der artsen heeft kennis genomen van de rondzendbrief van 3 mei 2015 van de Commissie voor Klinische Biologie van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid aan de directeurs van klinische laboratoria aangaande dichotomieproblemen tussen laboratoria voor klinische biologie en voorschrijvende artsen.

De Nationale Raad sluit zich aan bij dit krachtige standpunt over deze handelwijzen waarbij artsen niet alleen de wet overtreden, maar tevens ernstig in strijd met de geneeskundige plichtenleer handelen.

De verplichting om het beroep onafhankelijk uit te oefenen, het vertrouwen in het artsenkorps en het feit dat de uitoefening van de geneeskunde een opdracht van openbaar belang is, maken dat het de arts verboden is in ruil voor een medisch voorschrift of een medische handeling een voordeel aan te bieden, toe te kennen, te vragen of te aanvaarden, ongeacht of het in natura of in geld is.

Ereloonverdeling tussen artsen is toegestaan wanneer ze betrekking heeft op een aan de zieke rechtstreeks of onrechtstreeks bewezen dienst in het kader van de groepsgeneeskunde. Elke ereloonverdeling tussen artsen en niet-artsen is verboden.

Bij de keuze van het laboratorium waarnaar de afnames gestuurd worden, laat de voorschrijvende arts zich leiden door het belang van de patiënt en baseert hij zich op objectieve criteria aangaande de kwaliteit van de dienstverlening (kwaliteit van de analyses, snelle overdracht van de resultaten, goede organisatie van het ophalen van de stalen, adviesverlening door klinische biologen, ...)

Bijlage : Rondzendbrief van 3 mei 2015

In zijn vergadering van 16 januari 2010 besprak de Nationale Raad van de Orde van geneesheren uw brief van 18 mei 2009.

In zijn advies ‘Klinische biologie - Afschrift van resultaten' van 21 februari 2009 vindt de Nationale Raad het, om de er in uiteengezette redenen, aangewezen dat het afschrift van het resultaat van de biologische onderzoeken aan de patiënt overhandigd wordt via de behandelende arts die het onderzoek voorschreef.

Daarbij trekt de Nationale Raad geenszins het recht van de patiënt op een afschrift van zijn resultaten in twijfel of velt hij in geen geval een oordeel ten aanzien van de arts-klinisch bioloog.

Indien de arts-klinisch bioloog van mening is dat de bezwaren die de Nationale Raad in zijn advies maakt niet van toepassing zijn op de voorliggende omstandigheden, komt het hem toe zelf gevolg te geven aan het verzoek om een afschrift.

De Nationale Raad wordt om advies verzocht aangaande de vraag van een patiënt aan de klinisch bioloog om een afschrift te verkrijgen van het resultaat van zijn biologische onderzoeken.

Advies van de Nationale Raad :

In zijn vergadering van 21 februari 2009 besprak de Nationale Raad van de Orde van geneesheren het meedelen van de resultaten van onderzoeken op het gebied van klinische biologie door de klinisch bioloog aan de patiënt die erom verzoekt.

De wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt legt het recht voor de patiënt vast op afschrift van het geheel of een gedeelte van het hem betreffend patiëntendossier (artikel 9, § 3). Deze wet vereist eveneens dat hem duidelijke informatie wordt verschaft omtrent zijn gezondheidstoestand (artikel 7, §§ 1 en 2). Bovendien voorziet hij in enkele uitzonderingen op het recht op afschrift van het geheel of een gedeelte van het patiëntendossier, met name de therapeutische exceptie (artikel 9, § 3).

De toepassing van de wet op bovenstaande hypothese brengt volgende commentaar met zich.

De klinisch bioloog werkt op basis van een staalafname ter uitvoering van een onderzoeksvoorschrift van een behandelende arts. Doorgaans is hij niet of onvoldoende op de hoogte van de klinische context die de onderzoeksaanvraag rechtvaardigt en de informatie waarover hij beschikt is vaak beperkt tot louter administratieve gegevens. De verkregen resultaten moeten worden beschouwd als een deel van het patiëntendossier van de behandelende arts.

De relatie tussen de klinisch bioloog en de patiënt wordt gekenmerkt door het feit dat er over het algemeen tussen hen geen rechtstreeks contact is; ze is ondergeschikt aan de relatie tussen de patiënt en zijn behandelende arts.

Aan de patiënt die dit wenst, dient een afschrift te worden gegeven van zijn resultaten, binnen de termijn en onder de voorwaarden bepaald door de wet betreffende de rechten van de patiënt. De Nationale Raad vindt het echter aangewezen dat de mededeling van de resultaten gebeurt via de behandelende arts die het onderzoek voorschreef. Het afleveren van de resultaten volgt daardoor dezelfde weg als de aanvraag ervan, via de voorschrijvende arts.

Wanneer een patiënt verzoekt om een afschrift van het analyseresultaat is dit ook met het doel informatie te krijgen over zijn gezondheidstoestand.

De klinisch bioloog gaat over tot een analyse die uitmondt in een resultaat. De interpretatie van dit resultaat kan doorgaans niet alleen steunen op referentiewaarden, maar ook op de medische en de psychisch-sociale context van de patiënt. Net zoals de analyseaanvraag ondergeschikt is aan de klinische context, de anamnese en het klinisch onderzoek dienen de resultaten geïnterpreteerd te worden rekening houdend met deze zelfde context, wil men niet tot verkeerde conclusies komen. Om relevante en nuttige informatie te kunnen verstrekken aan de patiënt is het noodzakelijk dat de behandelende arts hem de resultaten van de verrichte onderzoeken uitlegt.

Het beroep doen op de behandelende arts om de resultaten mee te delen is ook gerechtvaardigd door de moeilijkheid, voor de klinisch bioloog, te beoordelen of rekening gehouden moet worden met een wettelijke uitzondering op het recht van de patiënt om een afschrift van zijn medisch dossier te verkrijgen, bijvoorbeeld de therapeutische exceptie.

Wanneer de behandelende arts die het onderzoek aanvraagt uitdrukkelijk op het aanvraagformulier vermeldt dat de resultaten rechtstreeks aan de patiënt medegedeeld mogen worden dan is het voorbehoud dat hierboven wordt uitgedrukt niet van toepassing.Het is belangrijk dat de klinisch bioloog alvorens de resultaten te overhandigen zich vergewist van de identiteit van de patiënt.

Preventie van baarmoederhalskanker – Uitnodiging door een laboratorium

Een laboratorium voor klinische biologie vraagt of het zelf patiënten mag verwittigen dat de tijd gekomen is om hun preventief onderzoek in het kader van baarmoederhalskanker te herhalen.

Advies van de Nationale Raad :

De Nationale Raad is van oordeel dat, in het kader van een preventief kankeronderzoek, de patiënt alleen door zijn behandelende geneesheer kan worden uitgenodigd.

De directeur-arts van de afdeling Preventieve en Sociale Gezondheidszorg bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap legt aan de Nationale Raad een ontwerp van Ministerieel besluit voor tot wijziging van het Ministerieel besluit van 23 maart 1998 tot regeling van de werkings- en erkenningsprocedure betreffende de centra voor de opsporing van aangeboren metabolische afwijkingen. Hierin wordt, op vraag van de verantwoordelijken van de Vlaamse opsporingscentra, voorgesteld de bloedkaartjes gebruikt voor de screening van aangeboren metabolische afwijkingen (Guthrie-kaartjes) na vijf jaar te vernietigen. Aldus wordt de mogelijkheid vermeden om genetische tests op het resterende bloed van de kaartjes uit te voeren en de kaartjes te gebruiken, buiten het weten van de ouders, voor het uitvoeren van tests waarvoor ze niet bestemd zijn.

Advies van de Nationale Raad :

De Nationale Raad acht de vrees gegrond dat resterende bloedkaartjes gebruikt zouden worden voor het uitvoeren van genetische tests en dit buiten het weten van de ouders.
Hij heeft dan ook geen enkel bezwaar tegen het voorstel de bewaartijd te beperken tot 5 jaar in het opsporingscentrum.

Bovendien wenst de Nationale Raad dat tussen alle centra die in het land erkend zijn voor het uitvoeren van deze screentests wordt overlegd. De wetenschappelijke aspecten ervan doen immers vragen rijzen aangaande het aantal opspoorbare afwijkingen, het ogenblik van opsporing en de mogelijkheden terug te keren op vals-negatieve waarden. Bovendien lijkt het, inzake gelijke kansen, niet aangewezen dat het aantal opspoorbare afwijkingen verschilt van het ene centrum tot het andere.

Antwoord van de Nationale Raad:

Als gevolg aan uw brief van 9 dezer aan mevrouw Van Lil, plaatsvervangend griffier van de Nationale Raad, heb ik de eer u mede te delen dat de uit uw mededelingen blijkende praktijk voor artsen is verboden. U vindt als bijlage kopie van het terzake dienstige advies van 20 maart 1999 van de Nationale Raad (Tijdschrift van juni 1999, nr. 84, p. 27) betreffende de uitgifte van kapitalisatieaandelen ten behoeve van artsen.

Meerdere van de ons ter kennis gebrachte feiten zijn thans voorwerp van tuchtrechtelijke onderzoeken door de bevoegde provinciale raden.

Wat de apothekers betreft behoort het aan de Orde der apothekers, en niet aan de Orde der geneesheren, de zich naar zijn oordeel opdringende maatregelen te nemen.

Een provinciale raad vraagt de Nationale Raad om advies met betrekking tot een erkend centrum voor menselijke erfelijkheid waarvan de raad van bestuur het voornemen heeft de activiteiten op te splitsen en een centrum voor moleculaire biologie op te richten, dat geleid en beheerd zou worden door biologen niet-artsen.
De artsen die in het centrum voor menselijke erfelijkheid werkzaam zijn zijn van oordeel dat het project niet in overeenstemming is met de wettelijke bepalingen. Het verontrust hen ook dat een activiteit met duidelijke en talrijke ethische aspecten uitgeoefend zou worden onder leiding van niet-artsen.

Antwoord van de Nationale Raad:

In zijn vergadering van 29 mei 1999 besprak de Nationale Raad uw brief van 25 maart 1999 betreffende de herstructurering van de activiteiten binnen het Instituut X.

De Nationale Raad is niet bevoegd in deze materie.

De artsen die van mening zijn dat de nieuwe schikkingen genomen in het kader van deze herstructurering niet conform de wettelijke bepalingen zijn, kunnen hun bezwaren indienen bij de bevoegde instanties hiertoe ingesteld en aangewezen door de wetgever.

De Europese Norm EN45001 voor beproevingslaboratoria (dit zijn onder meer de laboratoria voor klinische biologie) vraagt dat voor testrapporten onder andere zou vermeld worden dat "het verslag niet mag worden gereproduceerd, behalve in volledige vorm, zonder de schriftelijke toestemming van het beproevingslaboratorium".
De Sectoriële Commissie BELTEST van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid - Louis Pasteur vindt het nuttig dat ook voor partiële reproducties van een analyseprotocol van een klinisch laboratorium de toestemming zou bekomen worden van het laboratorium dat het protocol heeft afgeleverd. De Commissie wenst te vernemen of er deontologische bezwaren bestaan tegen het opnemen van een clausule hieromtrent in het analyseprotocol.

Advies van de Nationale Raad:

De Nationale Raad van de Orde van geneesheren besprak tijdens zijn vergadering van 18 oktober 1997 het probleem dat naar voren werd gebracht in uw brief van 25 augustus 1997.

Hij heeft geen bezwaar of ziet geen deontologisch probleem tegen de aanduiding in voetnota van een volledig protocol "dat dit slechts gedeeltelijk mag gereproduceerd worden met toestemming van het beproevingslaboratorium".