In het kader van de behandeling van een disciplinair dossier dat bij hem aanhangig werd gemaakt door de medische raad van een ziekenhuis die er zich over beklaagde dat een collega-gynecoloog geen gevolg gaf aan het verzoek tot betaling van een bijdrage voor de organisatie van de gespecialiseerde functie “spoedgevallen”, vraagt een provinciale raad of de adviezen die de Nationale Raad uitbracht in verband met de organisatie en de financiering van de algemene wachtdienst en van de medische permanentie in ziekenhuisverband ook toepasselijk zijn op de gespecialiseerde functie spoedgevallenzorg (KB van 27 april 1998) dan wel of er terzake specifieke richtlijnen gelden.

Advies van de Nationale Raad :

De Nationale Raad besprak in zijn vergadering van 21 april 2001 uw adviesaanvraag van 24 januari 2001 met betrekking tot de eventuele verplichting van artsen die niet bevoegd zijn deel te nemen aan de gespecialiseerde functie spoedgevallenzorg bij te dragen in de werkingskosten ervan.

De Nationale Raad bevestigt dat zijn in uw brief aangehaalde adviezen op de voorgelegde problematiek toepasselijk zijn. Terzake werden door de Nationale Raad geen andere richtlijnen uitgevaardigd.

De Nationale Raad kaartte bij mevrouw M. AELVOET, minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu, reeds het probleem aan van het opnemen in de wachtrol intensieve zorgen van artsen die hiertoe niet bevoegd zijn (Tijdschrift Nationale Raad nr. 91, maart 2001, p. 7). Naar aanleiding van deze vraag stuurt de Nationale Raad een herinneringsbrief naar de minister.

Een provinciale raad legt een brief voor van een diensthoofd spoedgevallen, dat verwijzend naar het gunstig advies dat de Nationale Raad op 17 november 1990 gaf betreffende het gebruik van semi-automatische defibrillatoren door ambulanciers, vraagt of de Nationale Raad ermee akkoord kan gaan dat een arts, verantwoordelijk voor de spoedgevallendienst, een staand order uitvaardigt voor het uitvoeren van bepaalde handelingen door verpleegkundigen (toedienen van bepaalde medicatie, defibrillatie, ... ) in de dringende medische hulpverlening.

Advies van de Nationale Raad :

Op uw aanvraag heeft de Nationale Raad in zijn vergaderingen van 16 december 2000 en 20 januari 2001 de adviesaanvraag onderzocht van professor X aangaande staande orders Advanced Life Support.

Wanneer het gaat om spoedsituaties tegenover een patiënt in nood en wanneer er geen arts aanwezig is - omstandigheid die een uitzondering moet blijven -, meent hij dat het advies van 17 november 1990, bevestigd door dat van 30 oktober 1999, hier van toepassing kan zijn, zowel wat betreft het gebruik van hoog technische uitrustingen als wat betreft het toedienen van geneesmiddelen.

De drie grondbeginselen uiteengezet in de twee adviezen moeten dan ook nauwgezet geëerbiedigd worden.

Radiografie – Botleeftijd – Expertise

Advies van de Nationale Raad :

Krachtens artikel 1, 4°, van de Wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis, wordt de procureur des Konings onmiddellijk in kennis gesteld van een aanhouding door de officier van de gerechtelijke politie die ze verricht heeft. Deze laatste voert de opdrachten uit die hem voorgeschreven worden door de substituut van dienst.

Het is dus enkel op vordering van de procureur des Konings dat een radiologisch onderzoek ter bepaling van de leeftijd van een verdachte aangevraagd kan worden.

De politieofficier handelt krachtens een verbale vordering van de procureur des Konings, maar de ziekenhuisdienst kan een geschreven vordering eisen.

Onder voorbehoud van verzet van de betrokkene, die ingelicht werd over het doel van het onderzoek, kan de arts niet weigeren dergelijke vordering uit te voeren.

Het approximatieve karakter van de gebruikte tabellen kan dergelijke weigering niet rechtvaardigen daar de foutmarge vermeld dient te worden en ermee rekening gehouden dient te worden bij de evaluatie van de reële leeftijd.

Een provinciale raad ontving een brief van de firma X. met betrekking tot een dienstverlenend project rond het concept "Medische Urgentie-Informatie". Bedoeling van het systeem zou zijn, in het kader van de urgentiegeneeskunde, door de firma ingezamelde identificatiegegevens van patiënten evenals sociale en medische informatie over hun persoon te verstrekken via een informatica-server.
Alvorens verder te werken aan het opstarten van het systeem, wenst de betrokken firma het standpunt van de Nationale Raad te vernemen over de maatregelen die getroffen worden voor de eerbiediging van het medisch geheim.

De Nationale Raad antwoordt als volgt aan de provinciale raad:

In zijn vergadering van 18 oktober 1997 bestudeerde de Nationale Raad de documenten waarin het project IMU beschreven wordt. Dit project heeft tot doel identificatiegegevens van patiënten evenals sociale en medische informatie over hun persoon te verstrekken in het kader van de urgentiegeneeskunde. Het gaat erom deze gegevens door te spelen via een informatica server aan de medische en niet-medische urgentiediensten. De bescherming van de vertrouwelijkheid wordt gewaarborgd door de combinatie van een "patiëntcode" en een "urgentiecode".

De Raad stelt vast dat dit project in verschillende punten afwijkt van de aanbevelingen die hij gaf en meer bepaald wat betreft :

• de verantwoordelijkheid van de behandelende artsen die medische informatie zouden valideren en/of verstrekken,
• de waarborgen voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer,
• de aanbevelingen betreffende de waarborg van de vertrouwelijkheid en de authenticiteit van de gegevens.

De Raad herinnert zijn talrijke adviezen aangaande het probleem van de gezondheidskaarten, hier van toepassing, evenals deze aangaande het probleem van overdracht van gegevens onder genummerde vorm waarvan kopie in bijlage.

De Nationale Raad kan de geneeskundige deelname aan dit soort project niet goedkeuren zolang de obstakels hierboven in het kort vermeld, niet uit de weg geruimd zijn.

Voor de vorige adviezen cf. :
Tijdschriften van de Nationale Raad nr 26, 1977-1978,15 ; nr 28,1979-1980, 37-38 ; nr 36, 1987, 26-27 ; nr 39, 1988, 15 ; nr 63, 1994, 22 ; nr 63, 1994, 20 ; nr 65, 1994, 22 ; nr 69, 1995, 13.

Mag de arts van een spoedgevallendienst van een ziekenhuis aan een rijkswachter die hem hierom verzoekt mededelen of een of andere persoon opgenomen werd in de spoedgevallendienst ?

Advies van de Nationale Raad :

De geneesheer die op de vraag van de Rijkswacht "of er in het voorbije weekend een zwaar gewonde persoon binnengebracht werd van Zaïrese nationaliteit" antwoordt, schendt het beroepsgeheim.

U vindt als bijlage het standpunt van de Nationale Raad van 13 juni 1981 (Officieel Tijdschrift nr. 29 (1980-1981).

De Nationale Raad wordt om advies verzocht betreffende de organisatie van de Medische Urgentiegroepen, de kwaliteit van het personeel dat hiervoor instaat en de eventuele publiciteit voor bepaalde ziekenhuizen die deze diensten organiseren.

Antwoord van de Nationale Raad:

De Nationale Raad van de Orde der geneesheren heeft tijdens zijn vergadering van 16 oktober 1993 kennis genomen van uw brief in verband met de organisatie van de Medische Urgentiegroepen (MUG).

1. U wijst op de variabiliteit van de kwalificaties van de bemanning van de MUG, eraan toevoegend dat er geen enkele wettelijke reglementering bestaat met betrekking tot die urgentiegroepen.

De Nationale Raad van de Orde der geneesheren acht zich in deze materie enkel bevoegd om te herinneren aan de algemene deontologische principes ter zake, zoals vervat in de Code van geneeskundige Plichtenleer, te weten de verplichting voor een arts om te vermijden zijn bevoegdheid te overschrijden evenals de verplichting om de kwaliteit en de continuïteit van de verzorging te garanderen.

Aangezien de Orde der geneesheren niet beschikt over enige bevoegdheid inzake beleid en organisatie van de gezond- heidszorg, verwijst de Nationale Raad u voor de wenselijke initiatieven ter zake naar de instanties die wettelijk bevoegd zijn voor de bepaling van dat beleid of voor adviesverlening bij het tot stand brengen ervan. De Nationale Raad wenst u bovendien te wijzen op de taak van de professionele artsenorganisaties met betrekking tot het gezondheidsbeleid.

2. Uw tweede vraag betreft de keuze van het ziekenhuis waarnaar de patiënt door de MUG gevoerd wordt.

De Nationale Raad is van oordeel dat de MUG-arts de deontologische plicht heeft bij die keuze van het ziekenhuis uitsluitend rekening te houden met het belang van de patiënt. De provinciale raden van de Orde der geneesheren zijn bevoegd om tuchtrechtelijk op te treden ingeval van schending van die deontologische plicht.

3. Uw derde vraag betreft de eventuele publiciteit voor het ziekenhuis door kentekens op de MUG-wagen.

De Nationale Raad wenst er u aan te herinneren dat de R.I.Z.I.V.-reglementering de ziekenhuizen het verbod van reclame oplegt en in dat verband strafmaatregelen voorziet.

4. In verband met uw vierde vraag wijst de Nationale Raad er u op dat de deontologie de bevoegdheidsplicht poneert. De Nationale Raad benadrukt nogmaals dat hij niet bevoegd is inzake wettelijke beschikkingen, welke aan die bevoegdheidsplicht concrete normen binden, en verwijst u naar de bevoegde instanties vermeld in punt 1.

Dat een arts zich zou lenen tot de wettelijke realisatie van de kwaliteitsbevordering in een bepaald domein van de zorgverlening kan hem op deontologisch vlak uiteraard niet ten kwade geduid worden.

Voor de artsen die ten gevolge van een nog uit te vaardigen wettelijke kwalificatieregeling niet langer in aanmerking zouden komen als MUG-artsen, zou een overgangsregeling kunnen uitgewerkt worden.

5. Voor het antwoord op uw vijfde vraag wordt verwezen naar bovenstaand antwoord op de vierde vraag.

In het Tijdschrift nr. 63, blz 24, vindt de lezer een antwoord van de Nationale Raad op de vragen die hem voorgelegd werden betreffende de in de dienst 100 ingeschakelde spoedgevallendienst.
Na kennis genomen te hebben van de op dat vlak bepaalde wetgeving, vult de Raad zijn vroegere antwoord aan.

Antwoord van de Nationale Raad:

Op 22 september 1993 heeft de Nationale Raad aan Mevrouw DE GALAN, Minister van Maatschappelijke Integratie, Volksgezondheid en Leefmilieu, een brief gezonden met de volgende vragen:

1. Welke zijn de actuele wettelijke en reglementaire normen betreffende de medische bestaffing en aanwezigheid in de spoedgevallendienst van een ziekenhuis, ingeschakeld in de dienst 100 ?
2. Meer in het bijzonder, aan welke kwalificatienormen dienen de artsen te voldoen om conform de wettelijke en reglementaire beschikkingen actief te zijn in zulke spoedgevallendienst ?

Als bijlage vindt U fotocopie van het antwoord van Mevrouw de Minister.

Uit dat antwoord blijkt dat tot dusver geen enkele wettelijke beschikking de normen met betrekking tot de kwalificatie van artsen in een spoedgevallendienst van een ziekenhuis, ingeschakeld in de dienst 100, als rechtstreeks voorwerp heeft.

Volgende wetteksten vermelden nochtans toch normen in verband met de kwalificatie van artsen in zulke spoedgevallendienst:

1. Artikel 25 van de bijlage van het K.B. van 14 september 1984 tot vaststelling van de nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen inzake verplichte ziekte en invaliditeits-verzekering voorziet thans een forfaitair beschikbaarheids honorarium per opneming in een acute dienst van een algemeen ziekenhuis dat bovenop de wettelijke wachtdienst (N.B. dit is de permanente aanwezigheid van een geneesheer, volgens artikel 4 van het K.B. van 30 januari 1989) verbonden is met een dienst 100, met een intra murale wachtdienst door ten minste één geneesheer specialist of geneesheer-stagiair met ten minste één jaar opleiding. Het desbetreffend nomenclatuurnummer is 590122.

   Artikel 6 van het K.B. van 5 maart 1992 tot wijziging van het K.B. van 14 september 1984 preciseert dat door geneesheren-stagiairs verrichte verstrekkingen 590122 (n 590144) mogen worden aangerekend:

   1. als ze een gespecialiseerde opleiding volgen in één van de volgende disciplines: inwendige geneeskunde, cardiologie, pneumologie, gastroenterologie, reumatologie, pediatrie, anesthesiologie, heelkunde, neurochirurgie, orthopedie, plastische heelkunde, urologie;
   2. als de wachtdienst wordt verzekerd in één van de algemene ziekenhuizen waar de opleiding tot specialist wordt gevolgd.

   Aldus worden bepaalde kwalificatievoorwaarden betreffende de geneesheren stagiairs in opleiding opgelegd in het kader van hun optreden in een spoedgevallendienst type 100, althans toch op een onrechtstreekse wijze, met name via de terugbetalingsvoorwaarden van het RIZIV met betrekking tot het honorarium voor de verstrekking 590122. Hierbij wordt geen gewag gemaakt van de kwalificatievoorwaarden van de geneesheer specialist. Alleen zou men kunnen extrapoleren in die zin dat de vermelde specialismen met betrekking tot de geneesheer-stagiair ook van toepassing zijn voor de geneesheer specialist.

2. K.B. van 28 november 1986 houdende vaststelling van de normen waaraan een dienst voor medische beeldvorming, waarin een transversale axiale tomograaf wordt opgesteld, moet voldoen om te worden erkend als medisch technische dienst zoals bedoeld in artikel 6 bis, par. 2, 6° bis, van de wet op de ziekenhuizen:

   Dit K.B. bepaalt dat om aan die voorwaarden te voldoen het algemeen ziekenhuis moet beschikken over een of meerdere diensten geciteerd in artikel 4: één van die diensten is een spoedgevallendienst, waarvan de normen omschreven worden in de bijlage 1 van dit K.B.

   Het is echter zo dat, ingevolge het K.B. van 12 augustus 1991, het K.B. van 28 november 1986 niet meer van toepassing is voor de installatie van een transversale axiale tomograaf, althans toch voor de ziekenhuizen die over minimum 150 erkende bedden beschikken.

3. Het M.B. van 12 november 1993 tot vaststelling van de bijzondere criteria voor de erkenning van geneesheren specialisten houders van de bijzondere beroepstitel in de urgentiegeneeskunde, alsook van de stagemeesters en stagediensten in de urgentiegeneeskunde:

   Artikel 1 van dit besluit bepaalt: "Voor de toepassing van dit besluit moet worden verstaan onder spoedgevallendienst: een ziekenhuisdienst die beantwoordt aan de omschrijving bepaald in bijlage 1 van het K.B. van 28 november 1986 houdende vaststelling..." (cfr punt 2. supra).

   Het weze opgemerkt dat dit M.B. alleen normen bevat met betrekking tot de erkenning van een spoedgevallendienst als stagedienst in het kader van die opleiding. Dit M.B. bevat echter geen normen met betrekking tot de erkenning van een spoedgevallendienst ingeschakeld in een dienst 100 doch niet functionerend als stagedienst.

In de huidige stand van zaken meent de Nationale Raad dat er aldus geen wettekst voorhanden is die de normen voor de erkenning van een spoedgevallendienst bepaalt.
Hoe dan ook dient de hoofdgeneesheer van een ziekenhuis de nodige initiatieven te nemen om de toepassing van de wettelijke en reglementaire voorschriften te waarborgen, althans voor zover deze de medische activiteiten betreffen, alsook om de continuiteit van de medische zorgen in (o.m.) de urgentiedienst te verzekeren, ondermeer door de organisatie van de medische permanentie en van de medewerking van de geneesheren aan de wachtdiensten zoals bedoeld door artikel 9 van het K.B. nr. 78 van 10 november 1967 (cfr artikel 5, 1° en 9°, van het K.B. van 15 december 1987 houdende uitvoering van de artikels 13 tot en met 17 van de wet op de ziekenhuizen zoals gecoördineerd door het K.B. van 7 augustus 1987).

Op deontologisch vlak heeft de Nationale Raad het volgend standpunt. De Nationale Raad acht zich in deze aangelegenheid enkel bevoegd om te herinneren aan de algemene principes ter zake, zoals vastgelegd in de Code van geneeskundige Plichtenleer, te weten de verplichting voor een arts om te vermijden zijn bevoegdheid te overschrijden, de verplichting om de kwaliteit en de continuiteit van de verzorging te garanderen en de plicht tot deelname aan de wachtdienst.
Bij ontstentenis van wettelijke voorschriften inzake de vereiste bevoegdheid van de artsen ter erkenning van een spoedgevallen dienst van een ziekenhuis, ingeschakeld in de dienst 100, is de Nationale Raad van mening dat de hoofdgeneesheer in samenwerking met de medische raad moet nagaan of de wachthebbende arts wel degelijk over de kunde beschikt om urgenties op een verantwoorde wijze op te vangen. Bij deze beoordeling zal uiteraard rekening gehouden worden met alle elementen betreffende de genoten opleiding van de betrokken arts.
Meningsverschillen of conflicten omtrent de deelname van een arts aan de wachtdienst kunnen voorgelegd worden aan de bevoegde Provinciale Raad.

CB apparatuur

Een jonge collega vraagt aan zijn Provinciale Raad of het toegelaten is een CB toestel te gebruiken voor oproepen i.v.m. dringende gevallen.

De Nationale Raad heeft in zijn vergadering van 18 oktober 1980 het door de Provinciale Raad geformuleerde advies goedgekeurd waarin wordt gezegd dat de Provinciale Raad hem in de huidige omstandigheden niet kan toelaten een CB toestel doorlopend te gebruiken wegens gevaar voor schending van het beroepsgeheim en mogelijke reclame, aangezien iedere CB-liefhebber de oproepen kan horen. Een afzonderlijke band uitsluitend gebruikt voor een vijftal mensen, lijkt de Raad zeer onwaarschijnlijk. Een persoonlijke oproep kan volgens de Raad sneller en discreter worden opgevangen via een semafoon.

De conclusies van een «Rondetatelconferentie over spoedgevallen in de oogheelkunde» van 4 februari 1978 werden door een provinciale raad aan de Nationale raad voorgelegd. Hier volgen deze conclusies in kwestie:

Antwoord van de Nationale raad in zijn vergadering van 20 januari 1979:

De Nationale raad kan de inhoud van deze besluiten niet goedkeuren. De vaststelling dat slechts een klein percentage van de ophtalmologische gevallen een dringend karakter hebben is een postfactumvaststelling. Om tot dit besluit te komen moeten alle patiënten worden onderzocht, die mogelijks dringende hulp nodig hebben.

De deontologie eist dat elke geneesheer hulp biedt aan iedere patiënt die in gevaar verkeert of meent te verkeren (artikel 118 van de Code van geneeskundige plichtenleer) en dat elke geneesheer, overeenkomstig zijn bevoegdheid, aan wachtdiensten deelneemt (artikel 117) en verplicht is in te staan voor de continuïteit van de zorgenverlening (artikelen 113 en 114).