Symposium "De kwetsbare patiënt" - Ouderen(mis)behandeling: uitdagingen voor een patiëntgerichte zorg
De recente schokkende gebeurtenissen in enkele woonzorgcentra hebben velen wakker geschud. De cijfers zijn even onthutsend: wereldwijd gaat het om 1 op 6 ouderen die slachtoffer zijn van mishandeling. In België liep het cijfer in een studie zelfs op tot 1 op 3. In 5% van de gevallen gaat het bovendien om ernstige mishandeling (bron: Vlaams Centrum Oudermis(be)handeling – VLCO).
Het is een problematiek die vaak onder de radar blijft, om verschillende redenen. Eén daarvan is de combinatie van een toenemende vergrijzing met een complexe gezondheidsproblematiek bij ouderen en de groeiende werkdruk en het onvermogen bij mantelzorgers om hier gepast op in te spelen. Zorgverleners zijn vaak goed geplaatst om signalen van deze ontspoorde zorg of mis(be)handeling op te sporen, al is het vinden van een oplossing niet eenvoudig. De signalen van oudermis(be)handeling zijn immers vaak vaag en weinig specifiek. Ondervoeding is daar een voorbeeld van. Een treffende tip van de spreker: “Kijk eens in de frigo als je op huisbezoek bent.”
Uit het onderzoek van dr. Peremans in samenwerking met de faculteit rechten (UA) blijkt een duidelijke nood aan sensibilisering én aan de versterking van ouderen zelf. De studie werd uitgevoerd in samenwerking met ouderen, juristen, rechters, gezondheids- en welzijnswerkers.
Maar welke uitdagingen brengt dit met zich mee? Via een zorgvolmacht kan men bijvoorbeeld controles inbouwen, zoals het aanduiden van een tweede gevolmachtigde vanaf een bepaald bedrag. Toch is ook dat systeem niet waterdicht. In België is er geen controlemechanisme ingebouwd voor de opvolging. Notarissen en artsen moeten ermee over waken dat de ouderen nog wilsbekwaam zijn bij het ondertekenen van de zorgvolmacht.
Vooral in complexe en delicate situaties botsen zorgverleners op deontologische dilemma’s, met het beroepsgeheim op kop. Delen van informatie met collega-zorgverleners is doorgaans geen probleem, maar het inschakelen van politie of andere niet-zorgverleners ligt juridisch en ethisch moeilijk. In noodsituaties mag het beroepsgeheim worden doorbroken, maar vaak gaat het om situaties die sluimerend aanwezig zijn en waarin noch de patiënt, noch de omgeving aan de alarmbel trekt. Waar ligt dan de grens?
Bovendien riskeert men in te gaan tegen de wil van de patiënt, wat de vertrouwensrelatie onder druk zet. Ouderen verkiezen eerder hun autonomie en de schaarse contacten met de daders te bewaren, dan te worden geconfronteerd met een opname in een woonzorgcentrume. Een interprofessionele en intersectoriële samenwerking is dan ook essentieel om deze complexe problematiek aan te pakken.
Tot slot werd ook de Canadese aanpak toegelicht, die inzet op buurtgerichte zorg en participatie, een aanpak die inspiratie biedt (zie: www.capc.ca).
Noot van de redactie. We verwijzen ook graag naar de publicaties van Knack-journaliste Ann Peuteman: Grijsgedraaid, Verplant en Rebels – drie beklijvende boeken over ouderenzorg, uitgegeven bij Uitgeverij Vrijdag.